To, co popycha nas do działania, do podejmowania wyzwań i sprawia, że chcemy odkrywać nowe i nieznane, to właśnie motywacja. Możemy określić ją jako pewnego rodzaju moc czy energię, motor dla naszych działań. Motywację, jako cechę, charakteryzuje zmienność. Oznacza to, że nie zawsze równie atrakcyjne dla nas czynności, będziemy wykonywać z taką samą chęcią i zapałem. Zdarzają się dni, kiedy określone zadanie wykonujemy z przyjemnością i takie, w których wykonanie go sprawia nam trudność.

W psychologii wyróżniamy dwa rodzaje motywacji – zewnętrzną i wewnętrzną. Jak sama nazwa wskazuje, motywacja zewnętrzna sięga do tego, co znajduje się poza jednostką. Opiera się ona na systemie kar i nagród oraz na wykorzystywaniu zachęt i nacisków, które mają za zadanie nakłonić osobę do danego zachowania. Czasem określa się ją mianem motywacji ‘’od-do’’, co pokazuje, że zachęca nas ona do postępowania w taki sposób, by uniknąć kary i otrzymać nagrodę. Zewnętrzne motywowanie pozwala na uzyskiwanie szybkich, ale niestety krótkotrwałych efektów. Nie determinuje ono bowiem trwałej zmiany, a jedynie chwilowy „zryw energii”. Dzieje się tak dlatego, że nie identyfikujemy się z oczekiwanymi zmianami, ale podejmujemy działanie tylko po to, by zostać wyróżnionym, bądź by uniknąć konsekwencji. To z kolei może sprzyjać budowaniu skłonności do rywalizacji albo działania nastawionego na osiągnięcie celu. Co ważne, motywowanie zewnętrzne opiera się na kontroli, która odbiera możliwość samostanowienia o sobie, a w konsekwencji prowadzi często do podporządkowania lub buntu, zwłaszcza u dzieci i młodzieży.

Inaczej rzecz wygląda przy motywacji wewnętrznej. Dzieci rodzą się z naturalną motywacją do samorozwoju. Są zachwycone światem, z chęcią będą go odkrywać i chcą się go uczyć. Z tych właśnie chęci lub z poczucia odpowiedzialności rodzi się motywacja wewnętrzna. Prawdziwa, głęboka i trwała, taka, dzięki której osoba podejmuje trud i wysiłek z własnej woli, dlatego że chce, a nie dlatego że musi. Budowanie wewnętrznej mocy opiera się również, w dużej mierze, na relacji rodzic-dziecko. To u jej podstaw znajdują się bowiem wartości, cele, nastawienia i postawy ważnych dorosłych. Kierowanie się wewnętrznymi przekonaniami pokazuje dziecku, a później nastolatkowi jego kompetencje, uczy go zaufania do podejmowanych decyzji, buduje wiarę w siebie oraz wzmacnia poczucie własnej wartości. Poprzez okazywanie dziecku szacunku, współpracę, komunikację oraz akceptację wzbudzamy w nim energię do inicjowania i podejmowania działań. Motywacja wewnętrzna może i nie daje natychmiastowego efektu, ale zachodzące w jej wyniku zmiany są trwałe i internalizowane przez dziecko.

Dzieci rodzą się z naturalną ciekawością świata i mają w sobie siłę, moc i energię do tego, by tę ciekawość zaspokajać i rozwijać. Wrodzoną cechą wszystkich ludzi jest chęć nabywania nowych kompetencji i umiejętności. I dlatego zadaniem dorosłych jest wspieranie dziecka, w tym, by mogło ono być aktywnym, dążącym do autonomii, odpowiedzialnym za swój rozwój, mającym wpływ człowiekiem.

Alicja Kowalska – psycholog szkolny